Η επίσημη ονομασία του ελληνικού κράτους είναι «Ελληνική Δημοκρατία». Αλλά στην αγγλική γλώσσα δεν είναι “Hellenic Democracy”, αλλά “Hellenic Republic”. (https://www.mfa.gr/en/index.html και https://en.wikipedia.org/wiki/Greece)
Ο όρος «Republic» προέρχεται από τη λατινική φράση «Res publica». Η φράση χρησιμοποιήθηκε στην αρχαία Ρώμη, αρχικά για την περιγραφή δημοσίων υποθέσεων και στη συνέχεια έλαβε την έννοια του κράτους. Έπειτα, Ρωμαίοι συγγραφείς την χρησιμοποίησαν για να περιγράψουν το πολίτευμα της αρχαίας ρωμαϊκής δημοκρατίας, κατά την ρεπουμπλικανική περίοδο της ρωμαϊκής ιστορίας (509 π.Χ. έως 31 π.Χ.). Αλλά, ας δούμε αν η λέξη δημοκρατία αποδίδει ορθά την πολιτειακή κατάσταση εκείνης της περιόδου.
Στη ρωμαϊκή δημοκρατία η εξουσία συνίστατο από τρία στοιχεία. Τους ύπατους, τη σύγκλητο και το λαό. Τα δύο πρώτα ήταν στα χέρια της ολιγαρχίας-αριστοκρατίας. Το τρίτο, ο λαός, είχε αποκλειστεί από το δικαίωμα του εκλέγεσθαι και του είχε παρασχεθεί μόνο δικαίωμα ψήφου, ενώ η ολιγαρχία-αριστοκρατία τον χειραγωγούσε με διάφορους τρόπους. Επιπλέον, οι πολίτες ιεραρχούνταν σε εκλογικές τάξεις ανάλογα με την περιουσία τους και οι εκλογικές τάξεις ψήφιζαν διαδοχικά με πρώτους τους πιο πλούσιους. Εκτός αυτών, η ψήφος των πλουσίων είχε μεγαλύτερη βαρύτητα και η ψηφοφορία σταματούσε τη στιγμή επίτευξης πλειοψηφίας, με σύνηθες φαινόμενο να αρκούν μόνο οι ψήφοι των πιο πλούσιων για την επίτευξή της. Επομένως, τα τρία φαινομενικά διαφορετικά στοιχεία του πολιτεύματος της ρωμαϊκής δημοκρατίας δεν ήταν ανεξάρτητα, αλλά απολύτως ελεγχόμενα από την αριστοκρατία-ολιγαρχία.
Στη σύγχρονη εκδοχή του «Res publica» πολιτεύματος, του ρεμπουπλικανισμού, έχει αποδοθεί ο ωραιοποιημένος τίτλος «αστική ή αντιπροσωπευτική δημοκρατία». Ας εξετάσουμε κατά πόσο η λέξη δημοκρατία ταιριάζει στη σημερινή πολιτειακή κατάσταση.
Στα ρεπουμπλικανικά πολιτειακά συστήματα, όπως της Ελλάδας, το δικαίωμα του εκλέγεσθαι ουσιαστικά προϋποθέτει την ένταξη σε πολιτικό κόμμα. Δηλαδή, την έγκριση κομματάρχη, ο οποίος, όσον αφορά τα ισχυρά κόμματα, ανήκει στην εγχώρια ελίτ ή διατηρεί καλές σχέσεις με την εγχώρια ή και την έξωθεν ελίτ. Το ίδιο ισχύει και για αρκετά ανώτερα κομματικά στελέχη.
Αντίθετα, σε μία δημοκρατία διασφαλίζεται ότι οποιοσδήποτε πολίτης έχει το δικαίωμα του εκλέγεσθαι, χωρίς άμεσους ή έμμεσους αποκλεισμούς, π.χ. μέσω «επίκυψης» σε κομματικούς σχηματισμούς. Κάτι που σημαίνει ό,τι δεν θα υπήρχαν κομματικά ψηφοδέλτια. Θα μπορούσαμε να φανταστούμε μία ξεχωριστή εκλογική κάλπη για κάθε δημόσιο αξίωμα (πρωθυπουργού, προέδρου της δημοκρατίας, βουλευτή), στην οποία ο πολίτης καταθέτει την επιλογή του, μέσα από έναν και μοναδικό κατάλογο υποψηφίων για κάθε αξίωμα.
Σε μία ρεπουμπλικανία, όπως η ελληνική, οι εκλογές διεξάγονται με το σύστημα της, ύπουλα διατυπωμένα, ενισχυμένης αναλογικής, με το οποίο ένα κόμμα που λαμβάνει μόλις το 28% των ψήφων των πολιτών με δικαίωμα ψήφου, σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση. Είναι χαρακτηριστικό ότι στις εθνικές εκλογές του 2019 το κόμμα της Νέας Δημοκρατίας σχημάτισε αυτοδύναμη κυβέρνηση 158 βουλευτών με 2,25 εκατομμύρια ψήφους σε περίπου 8 εκατομμύρια Έλληνες πολίτες με δικαίωμα ψήφου. Ως αποτέλεσμα, στην ρεπουμπλικανία ο έλεγχος της νομοθετικής εξουσίας περνάει στα χέρια της εκτελεστικής, με συνέπεια να καταργείται ένας από τους πυλώνες του δημοκρατικού πολιτεύματος, η ανεξαρτησία της νομοθετικής εξουσίας.
Αντίθετα, στη δημοκρατία οι εκλογές θα διεξάγονταν με απλή αναλογική, χωρίς όρια και περιορισμούς εισόδου στη βουλή και δεν θα υφίσταντο κομματικοί σχηματισμοί. Θα εκλέγονταν μεμονωμένα πρόσωπα, διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία του νομοθετικού σώματος από την εκτελεστική εξουσία, άρα και την ύπαρξη δημοκρατίας στη χώρα.
Σε μία ρεπουμπλικανία, όπως στην Ελλάδα, τα μέλη της ανώτατης δικαστικής εξουσίας διορίζονται από το υπουργικό συμβούλιο, δηλαδή από τον πρωθυπουργό-μονάρχη, καταργώντας τον έτερο πυλώνα του δημοκρατικού πολιτεύματος, την ανεξαρτησία της δικαιοσύνης.
Σε μία δημοκρατία τα μέλη της ανώτατης δικαστικής εξουσίας θα εκλέγονταν από εσωτερικές εκλογές του δικαστικού σώματος, διασφαλίζοντας την ανεξαρτησία της δικαστικής εξουσίας και επομένως και το ίδιο το δημοκρατικό πολίτευμα.
Σε μία ρεπουμπλικανία, οι νόμοι ψηφίζονται από μία πρωθυπουργικά-μοναρχικά ελεγχόμενη νομοθετική εξουσία και δεν μπορούν να αμφισβητηθούν από τους πολίτες.
Σε μία δημοκρατία οι νόμοι θα ψηφίζονταν από ένα νομοθετικό σώμα απαρτιζόμενο από βουλευτές μη ανήκοντες στο μαντρί της εκτελεστικής εξουσίας, ενώ οι πολίτες θα διέθεταν το δικαίωμα να αμφισβητήσουν έναν νόμο ή μία υπουργική απόφαση, θέτοντάς τον/την σε υποχρεωτικό δημοψήφισμα, με την προϋπόθεση της συλλογής ενός πλήθους υπογραφών.
Σε μία ρεπουμπλικανία, οι υπουργοί, οι υφυπουργοί, οι διοικητές των δημοσίων οργανισμών, οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων, ορίζονται από τον εκάστοτε πρωθυπουργό-μονάρχη και τα υπουργεία σχηματίζονται ανάλογα με τα γούστα του πρωθυπουργού-μονάρχη.
Σε μία δημοκρατία τα υπουργεία θα ήταν καθορισμένα συνταγματικά, δεν θα υπήρχαν υφυπουργεία μαϊντανοί, οι υπουργοί, οι διοικητές των δημοσίων οργανισμών και οι γενικοί γραμματείς των υπουργείων θα ήταν πρόσωπα ανεξάρτητα, όχι κομματικά, καθώς θα εκλέγονταν από νομοθετικό σώμα με ανεξάρτητους βουλευτές, αλλά δεν θα ανήκαν σε αυτό.
Σε μία ρεπουμπλικανία η κυβέρνηση και ο πρωθυπουργός-μονάρχης δεν λογοδοτούν για τις πράξεις τους.
Σε μία δημοκρατία θα διασφαλιζόταν η ανακλητότητα του πρωθυπουργού και των υπουργών, κατόπιν ψηφοφορίας της ανεξάρτητης βουλής ή με τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος των πολιτών.
Σε μία ρεπουμπλικανία η αυτοδιοίκηση φοράει κομματική φανέλα, οι αυτοδιοικητικές εξουσίες συγκεντρώνονται σε μεγάλους σχηματισμούς, οι πολίτες απομακρύνονται από τα κέντρα λήψης αποφάσεων για τον τόπο τους και υφίσταται αδυναμία ελέγχου των διοικούντων.
Σε μία δημοκρατία η χώρα θα διαιρείτο σε αυτοδιοικούμενες περιφέρειες, νομούς, δήμους και κοινότητες, θα διασφαλιζόταν η συμμετοχή των πολιτών στις αποφάσεις με τοπικά δημοψηφίσματα και θα εξασφαλιζόταν το εκλέγειν και το εκλέγεσθαι όλων των πολιτών. Οι πολίτες-δημότες θα επέλεγαν ξεχωριστά για τη διοικητική ηγεσία (περιφερειάρχης, νομάρχης, δήμαρχος, κοινοτάρχης) και ξεχωριστά για τα διοικητικά μέλη της κάθε αυτοδιοικητικής βαθμίδας, μέσα από ένα και μοναδικό ψηφοδέλτιο για κάθε αξίωμα.
Σε μία ρεπουμπλικανία ευνοείται η διαμόρφωση συνθηκών ελεύθερης αγοράς, με συνέπεια να δημιουργούνται ολιγοπωλιακά και μονοπωλιακά καθεστώτα, ώστε να εξυπηρετούνται καλύτερα τα συμφέροντα της ολιγαρχίας.
Σε μία δημοκρατία θα εξασφαλιζόταν η διαμόρφωση συνθηκών πλήρους ανταγωνισμού σε όλους τους κλάδους της οικονομίας, καθώς και η προστασία από την επικράτηση συνθηκών ελεύθερης αγοράς που οδηγούν σε ολιγοπωλιακά και μονοπωλιακά καθεστώτα, διότι η βάση της δημοκρατίας είναι η ύπαρξη πολλών ανεξάρτητων οικονομικά πολιτών, κάτι που επιτυγχάνεται με τη διάχυση της οικονομικής δραστηριότητας.
Σε μία ρεπουμπλικανία οι κοινωφελής οργανισμοί μετοχοποιούνται ή και ιδιωτικοποιούνται για να μοιράζουν μέρισμα από τα κέρδη στους μετόχους, τα οποία προκύπτουν από το νερό που πίνουν οι πολίτες για να κρατηθούν στη ζωή, καθώς και για να πλυθούν ώστε να μην αρρωστήσουν, αλλά και από το ρεύμα που καταναλώνουν για να μαγειρέψουν για να φάνε.
Σε μία δημοκρατία θα κατοχυρωνόταν συνταγματικά ο δημόσιος χαρακτήρας της παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και νερού, ενώ θα απαγορευόταν η εισαγωγή κοινωφελών οργανισμών στο χρηματιστήριο.
Όσο για το πώς αντιλαμβάνεται τη δημοκρατία ο μεγάλος μας σύμμαχος, ας διαβάσουμε τα λόγια του πρώην Aμερικανού προέδρου Lyndon Johnson, προς τον Έλληνα πρέσβη στις ΗΠΑ Αλέκο Μάτσα, μετά την απόρριψη του σχεδίου Acheson για την Κύπρο το 1965, από τον τότε Έλληνα πρωθυπουργό Γεώργιο Παπανδρέου, σύμφωνα με τα βιβλία «Ι should Have Died» του Φίλιπ Ντην (Γεράσιμος) Τσιγάντες, «CIA ο απόρρητος φάκελος του Ανδρέα» του Μιχάλη Ιγνατίου και Μάριου Ευρυβιάδη και «Από τον εμφύλιο στη Χούντα» του Σπύρου Λυναρδάτου:
«Τότε άκουσέ με κύριε πρεσβευτά, γ@μώ τη Βουλή σας και το Σύνταγμά σας. Η Αμερική είναι ελέφαντας. Η Ελλάδα είναι ψύλλος. Η Κύπρος είναι ψύλλος. Αν αυτοί οι δύο ψύλλοι εξακολουθούν να τσιμπούν τον ελέφαντα, ίσως ο ελέφαντας να τους δώσει καμιά με την προβοσκίδα του […] Αν ο πρωθυπουργός σας μου κάνει μια διάλεξη για τη δημοκρατία, τη Βουλή και το Σύνταγμα, η δική του Βουλή και το δικό του Σύνταγμα μπορεί να μην κρατήσουν πολύ […]»
Και όλως τυχαίως, ακολούθησε «η αποστασία του 1965» με τη διάσπαση της Ένωσης Κέντρου και την πτώση της τότε κυβέρνησης, η περίοδος πολιτικής ανωμαλίας του 1965-1967, η δικτατορία των συνταγματαρχών, το πραξικόπημα στην Κύπρο και η εισβολή των Τούρκων στην Κύπρο. Έπειτα, «αφίχθη» με αεροπορική πτήση από το εξωτερικό η αποκατάσταση της «δημοκρατίας».
Όποιος, λοιπόν, έχει την εντύπωση ότι επειδή πετάει ένα φακελάκι σε ένα κουτί κάθε τέσσερα χρόνια ζει σε μία δημοκρατική και ανεξάρτητη χώρα, μπορεί κάλλιστα μετά τη ρίψη του να αναφωνήσει «Ave Hellenic Republic» ή ελληνιστί «Χαίρε ελληνική ρεπουμπλικανία!
Καλό «βόλι»!
Κωνσταντίνος Μαργέλης
Άγιος Πέτρος, Λευκάδας, 28 Απριλίου 2023
.
