Βασίλης Κωστούλας

Την «πάταξη της κομματικοκρατίας» υποδεικνύει ως τη μεγαλύτερη πρόκληση για το ελληνικό πολιτικό σύστημα ο Ομότιμος Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο London School of Economics Νίκος Μουζέλης, μιλώντας στο tvxs.gr με το βλέμμα στραμμένο στη «μαζικοποίηση του ρουσφετιού και της «λαμογιάς» που ξεκίνησε επί διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου και έφτασε στο απόγειό της στην καραμανλική περίοδο».

Εξηγώντας τους λόγους για τους οποίους όταν έρχονται στην εξουσία σοσιαλιστικά/σοσιαλδημοκρατικά κόμματα ακολουθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές, στέκεται στα «δομικά εμπόδια», στο «νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό», ο οποίος κατά τη γνώμη του «έχει μακρύ μέλλον».

«Όλοι έχουμε ευθύνες», διαμηνύει αναφορικά με τη σημερινή κρίση, «στο βαθμό που η πελατειακή και η «φοροδιαφυγική» νοοτροπία διαπερνά όλη την ελληνική κοινωνία». Βέβαια, «προφανώς οι πολιτικές ηγεσίες έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη, δεν φαίνεται όμως να το αντιλαμβάνονται».

Ο καθηγητής Μουζέλης εκφράζει την πεποίθηση πως τηρουμένων των αναλογιών «ο μέσος Έλληνας αντιδρά με ήπιο τρόπο», θεωρεί την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά ως τον ικανότερο πολιτικό χώρο να βρει την άκρη του τούνελ «αν ενώσει τις δυνάμεις της», και χαρακτηρίζει την πολιτική ενοποίηση της ΕΕ «βασική (αν όχι και ικανή) προϋπόθεση για το πέρασμα από το σημερινό βάρβαρο καπιταλισμό-καζίνο σε ένα νέο σοσιαλδημοκρατικό καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο».

Ακολουθεί πλήρης η συνέντευξη:

Ιδίως σε περιόδους οικονομικών αδιεξόδων, ζητούμενο αποτελεί η διασφάλιση της κοινωνικής συνοχής. Πού κρίνεται αυτός ο περιβόητος στόχος στην Ελλάδα σήμερα;

Στην Ελλάδα σήμερα ο στόχος της κοινωνικής συνοχής είναι πολύ δύσκολος αν όχι αδύνατος να επιτευχθεί. Η κρίση απαιτεί σκληρά μέτρα. Η κοινωνική δικαιοσύνη και άρα και η συνοχή απαιτεί τα φορολογικά βάρη να κατανέμονται ανάλογα με την οικονομική επιφάνεια του καθενός. Δηλαδή οι μη έχοντες πρέπει να συνεισφέρουν αναλογικά λιγότερα από τους έχοντες. Αυτό όμως, στη σημερινή συγκυρία, δεν είναι δυνατό για δυο βασικούς λόγους. Πρώτον, η φοροδιαφυγή των πλουσίων, λόγω της διεφθαρμένης και αναποτελεσματικής κρατικής μηχανής, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, δεν μπορεί να παταχθεί – και αυτό ανεξάρτητα από το πόσο δρακόντεια τα μέτρα εναντίον των φοροφυγάδων είναι. Δεύτερον, και πιο σημαντικό, μέσα στο νεοφιλελεύθερο παγκόσμιο και ευρωπαϊκό πλαίσιο, οι κινήσεις του κεφαλαίου (επενδυτικού και καταθετικού) δεν μπορούν να ελεγχθούν εντός εθνικών πλαισίων. Κάθε κυβερνητική προσπάθεια σοβαρού ελέγχου, ρύθμισης και δίκαιης κατανομής του παραγόμενου πλούτου οδηγεί στη μαζική έξοδο των κεφαλαίων σε χώρες όπου η εργασία είναι φτηνή, οι φόροι χαμηλοί και οι έλεγχοι ανύπαρκτοι. Αυτού του είδους τα δομικά εμπόδια, στο νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό, καμία κυβέρνηση, αριστερή ή δεξιά, δεν μπορεί να ξεπεράσει. Όταν προσπαθεί να το κάνει αυτό, τα αποτελέσματα είναι αρνητικά, Μειώνονται οι επενδύσεις, μικραίνει η παραγόμενη πίτα και αυξάνεται η ανεργία. Είναι ακριβώς για αυτό το λόγο που σοσιαλιστικά/σοσιαλδημοκρατικά κόμματα όταν έρχονται στην εξουσία ακολουθούν νεοφιλελεύθερες πολιτικές (π.χ. οι κυβερνήσεις Μπλερ στην Μεγάλη Βρετανία).

Ουκ ολίγες φορές έχετε αναφερθεί στο στοίχημα του εκσυγχρονισμού. Ήταν ένα είδος αποτυχίας αυτής της προσπάθειας που οδήγησε στη σημερινή πολυδιάστατη κρίση;

Ο σημιτικός εκσυγχρονισμός πέτυχε μερικούς σημαντικούς στόχους (ένταξη της χώρας στον πυρήνα της ΕΕ, ένταξη της Κύπρου, υποδομές, επιτυχία στην οργάνωση των ολυμπιακών αγώνων). Από την άλλη πλευρά όμως απέτυχε να εκσυγχρονίσει το κομματικό σύστημα. Πιο συγκεκριμένα, στη μεταπολίτευση τα κόμματα μαζικοποιήθηκαν χωρίς να εκσυγχρονιστούν, χωρίς δηλαδή να αμβλύνουν τα πελατειακά και λαϊκιστικά χαρακτηριστικά τους. Το αντίθετο συνέβη. Η πελατειακή νοοτροπία, ο νεποτισμός και η διαφθορά μαζικοποιήθηκαν, διαχύθηκαν σε όλους τους θεσμικούς χώρους της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή η μαζικοποίηση του ρουσφετιού και της «λαμογιάς» ξεκίνησε επί διακυβέρνησης Ανδρέα Παπανδρέου και έφτασε στο απόγειό της στην καραμανλική περίοδο. Έτσι το πολίτευμά μας σήμερα δεν είναι η κομματική αλλά η κομματικοκρατική δημοκρατία. Δεν χρειάζεται βέβαια να τονίσω πως η κομματικοκρατία δεν υποσκάπτει μόνο το δημοκρατικό μας πολίτευμα, υποσκάπτει και κάθε σοβαρή εκσυγχρονιστική προσπάθεια.

Εκτιμάτε ότι το υφιστάμενο αναπτυξιακό μοντέλο, το οποίο αδιαμφισβήτητα θέτει στο επίκεντρο τις «αγορές», έχει μέλλον ακόμη; Αν όχι, πώς φαντάζεστε τη διάδοχη κατάσταση;

Δυστυχώς το αναπτυξιακό μοντέλο που «έχει στο επίκεντρο τις αγορές», δηλαδή το νεοφιλελεύθερο μοντέλο έχει μακρύ μέλλον. Όσο το παγκόσμιο και ευρωπαϊκό πλαίσιο παραμένει νεοφιλελεύθερο, ριζικές αλλαγές του αναπτυξιακού μοντέλου σε εθνικό επίπεδο δεν είναι δυνατές. Έτσι, σε ό,τι αφορά τη χώρα μας, είμαστε αναγκασμένοι να ζούμε όχι μόνο στην οικονομία της αγοράς αλλά και στην κοινωνία της αγοράς. Ο Τρότσκι, αντίθετα με τον Στάλιν, πολύ σωστά πρέσβευε πως σοσιαλισμός/κομμουνισμός σε μια μόνο χώρα δεν είναι δυνατόν να επιτευχθεί. Το ίδιο ισχύει σήμερα για ένα σοσιαλδημοκρατικά ελεγχόμενο οικονομικό και κοινωνικό σύστημα. Σοσιαλδημοκρατία, όπως αυτή που επιτεύχθηκε στη δυτική Ευρώπη στην πρώιμη μεταπολεμική περίοδο (1945-1965), όσο το ευρύτερο πλαίσιο παραμένει νεοφιλελεύθερο, δεν είναι δυνατή σε μια χώρα όπως η Ελλάδα.

Ποιες προτεραιότητες θα κρίνατε ως πρόκληση, αν όχι ως καθήκον, για τους σημερινούς εκπροσώπους του πολιτικού συστήματος, πέρα από τη στενά οικονομική διαχείριση των ζητημάτων;

Την πάταξη της κομματικοκρατίας. Την αλλαγή δηλαδή ισορροπίας δύναμης μεταξύ του αντι-εκσυγχρονιστικού κομματικοκρατικού συστήματος και την κοινωνία των πολιτών. Με «κοινωνία των πολιτών» εννοώ ένα τρίτο χώρο μεταξύ κράτους και αγοράς. Ενός χώρου ικανού να ελέγξει την ασυδοσία των κομμάτων από τη μια μεριά και το μονοπωλιακό/ολιγοπωλιακό χαρακτήρα της ελληνικής αγοράς από την άλλη.

Πώς βλέπετε να αντιδρά μέχρι στιγμής ο μέσος Έλληνας σε αυτή την κρίση; Τόσο σε επίπεδο συλλογικών κοινωνικών αντιδράσεων, όσο και σε επίπεδο ατομικής νοοτροπίας; Ποιες ευθύνες φέρει ο ίδιος;

Στο βαθμό που η πελατειακή και η «φοροδιαφυγική» νοοτροπία διαπερνά όλη την ελληνική κοινωνία, όλοι έχουμε ευθύνες. Αλλά προφανώς οι πολιτικές ηγεσίες έχουν τη μεγαλύτερη ευθύνη. Δεν φαίνεται όμως να το αντιλαμβάνονται. Η κρίση δεν έχει αλλάξει σε τίποτα τις συμπεριφορές «των πατέρων του έθνους». Οι ξύλινοι λόγοι, οι ανυπόφορα βαρετές κοκορομαχίες, οι γελοίες εξεταστικές επιτροπές που δεν οδηγούν πουθενά, η ατιμωρησία όσων εμπλέκονται σε σκάνδαλα, όλα αυτά καλά κρατούν. Αν λάβουμε υπόψη τα παραπάνω ο μέσος έλληνας αντιδρά με ήπιο τρόπο.

Ποιον από τους υφιστάμενους πολιτικούς χώρους σε ευρωπαϊκό επίπεδο θεωρείτε ικανότερο να βρει την άκρη του τούνελ;

Την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά – αν ενώσει τις δυνάμεις της.

Εξακολουθείτε να θεωρείτε εφικτό και θεμιτό το στόχο της πολιτικής ενοποίησης της ΕΕ;

Η πολιτική ενοποίηση της ΕΕ είναι μια βασική (αν όχι και ικανή) προϋπόθεση για το πέρασμα από το σημερινό βάρβαρο καπιταλισμό-καζίνο σε ένα νέο σοσιαλδημοκρατικό καπιταλισμό με ανθρώπινο πρόσωπο. Μόνο μια ενωμένη Ευρώπη μπορεί να καταστεί σοβαρός παίκτης στην παγκόσμια γεωπολιτική και κοινωνικοοικονομική αρένα. Από αυτή την άποψη, η ενοποίηση της γηραιάς ηπείρου είναι μεν θεμιτή αλλά και εξαιρετικά δύσκολη. Ας ελπίζουμε πως η κρίση του ευρωπαϊκού Νότου θα πείσει τις χώρες του Βορρά να ξεπεράσουν τον εθνοκεντρικό στρουθοκαμηλισμό τους κάνοντας σοβαρά βήματα προς μια οικονομική, κοινωνική και πολιτική ενοποίηση.

Πηγή : tvxs.gr